بسمه تعالی

یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه حسابداری، اقتصاد کلان و دغدغه اصلی بسیاری از دولتمردان ، صاحبان کسب و کار و کارکنان دولت و کارگران مسئله حقوق و دستمزد است. این موضوع، مستقیماً با کیفیت زندگی و معیشت کارگران و کارمندان در ارتباط است و همواره یکی از نگرانی‌های اصلی این قشر، نحوه پرداخت عادلانه دستمزدها و اجرای دقیق قوانین مرتبط بوده است. با توجه به اینکه دولت بزرگ‌ترین کارفرما و بیشترین تعداد حقوق‌بگیر را در کشور دارد، معمولاً در برابر تغییرات گسترده در نظام دستمزد، با رویکردی محافظه‌کارانه عمل می‌کند.چرا که تغییرات حقوق دستمزد هزینه دولت را مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد بخاطر همین هست که دولت همیشه در تعیین نرخ دسمتزد مستقیم وارد تصمییم گیری می شود.

در این میان، نحوه اجرای قوانین مربوط به حقوق و دستمزد در شرکت‌های خصوصی و پیمانکاری نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از این شرکت‌ها که به‌عنوان تأمین‌کننده نیروی انسانی برای دولت فعالیت می‌کنند، ممکن است به دلایل مختلف دچار اشتباه در محاسبات حقوق یا بی‌توجهی به چارچوب‌های قانونی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شوند و این بی توجهی باعث ضایع شدن حق کارگر شود . از سوی دیگر، دو نهاد کلیدی یعنی سازمان تأمین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی نیز در این فرآیند نقش دارند و بخشی از حقوق کارکنان را تحت عنوان بیمه و مالیات دریافت می‌کنند. در نتیجه، هرگونه اشتباه در محاسبه، ممکن است منجر به تضییع حقوق کارگر، کارفرما یا حتی دولت شود.

با توجه به گستردگی و پیچیدگی موضوع حقوق و دستمزد، و تأثیر مستقیم آن بر بهای تمام‌شده کالا در شرکت‌های تولیدی، آشنایی با قوانین، فرمول‌های محاسبه و نکات حسابداری مرتبط، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله تلاش شده است تا به سؤالات مهم و پرتکراری که توسط کارگران، کارمندان، کارفرمایان و حسابداران مطرح می‌شود، از دو جنبه قانونی و حسابداری پاسخ داده شود. شرکت نوآوران تراز پایتخت، با سابقه‌ای بیش از ۱۴ سال در حوزه مالی و منابع انسانی، بر اساس تجربیات عملی و سوالات واقعی مخاطبان، پاسخ‌هایی دقیق، کاربردی و قابل استناد ارائه خواهد کرد.

سوالات متداولی که از طرف حسابدران مطرح می‌شود.

1. حداقل و حداکثر حقوق و مزایا در سال ۱۴۰۴ چقدر است و نحوه محاسبه آن چگونه است؟
2. آیا فقط حقوق پایه شامل افزایش سالانه می‌شود یا سایر مزایا نیز مشمول افزایش هستند؟
3. افزایش حقوق پایه بهتر است یا افزایش مزایا؟ از نظر کارمند و کارفرما چه تفاوتی دارد؟
4. حق جذب چگونه تعلق می‌گیرد و بر چه اساسی محاسبه می‌شود؟
5. طبقه‌بندی مشاغل چه تأثیری در تعیین حقوق و مزایا دارد؟
6. شب‌کاری چگونه محاسبه می‌شود و چه شرایطی برای شمول آن وجود دارد؟
7. نوبت‌کاری چگونه محاسبه می‌شود و چه انواعی دارد؟
8. جمعه‌کاری چگونه محاسبه می‌شود؟ آیا نرخ آن با سایر روزها متفاوت است؟
9. آیا کار در روزهای تعطیل رسمی به‌عنوان اضافه‌کاری محاسبه می‌شود؟

  10.در صورت عدم استفاده از مرخصی قانونی و حضور در محل کار، آیا اضافه‌کاری لحاظ می‌شود یا به‌عنوان روز عادی در نظر گرفته می‌شود؟

  11.سختی کار چگونه محاسبه می‌شود و چه مشاغلی مشمول آن هستند؟

  12.آیا اضافه‌کاری سقف دارد؟ آیا ممکن است مجموع اضافه‌کار از حقوق پایه و مزایا بیشتر شود؟

  13.درصد ماندگاری برای کارگران دارای سابقه چگونه محاسبه می‌شود و چه تأثیری در حقوق دارد؟

  14.حق مأموریت چگونه محاسبه می‌شود و چه شرایطی برای پرداخت آن وجود دارد؟

  15.نحوه محاسبه حق بیمه سهم کارگر و کارفرما چگونه است؟

 16.کدام آیتم‌های حقوق و مزایا از پرداخت بیمه معاف هستند؟

17.چه بخش‌هایی از حقوق و مزایا از پرداخت مالیات معاف هستند؟

18.انواع قراردادهای کاری در قانون کار ایران کدام اند و چه تفاوت‌هایی از نظر حقوق، مزایا، تعهدات کارفرما و امنیت شغلی برای کارگر ایجاد می‌کنند؟

19. عیدی و پاداش و سنوات پایان خدمت کارکنان چگونه محاسبه می‌شود؟

1.حداقل و حداکثر حقوق و مزایا در سال ۱۴۰۴ چقدر است و نحوه محاسبه آن چگونه است؟

 حداقل حقوق در سال ۱۴۰۴ طبق مصوبه شورای عالی کار، عدد ثابتی است که برای کارگران با حداقل سابقه و مدرک تحصیلی پایه لحاظ می‌شود. این حقوق شامل حداقل حقوق پایه، مزایای ثابت ماهانه مثل حق مسکن و بن کارگری، و مزایای وابسته مثل سنوات می‌شود.

تذکر : هیچ کارفرمایی حق ندارد کمتر از حداقل دستمزد پرداختی داشته باشد

 حداکثر حقوق، محدودیتی ندارد ولی مشمول قواعد مالیات، بیمه و سایر مقررات می‌شود. مزایای شغلی، مدرک تحصیلی، سمت شغلی، سابقه و نظام طبقه‌بندی مشاغل بر میزان دریافتی مؤثر است.

جدول حداقل مزد سال 1404 ( ریال )
حداقل حقوق ماهیانه	103.909.680
حداقل مزد روزانه	3.463.656
اولاد یک فرزند	10.390.968
حق اولاد دو فرزند	20.781.936
حق مسکن	9.000.000
بن خواروبار	22.000.000
پایه سنوات ماهانه	2.820.000

مولفه‌های حقوق و دستمزد

حقوق و دستمزد کارکنان از چندین مؤلفه اصلی تشکیل شده که مجموع آن‌ها حقوق ناخالص و در نهایت حقوق خالص دریافتی را تشکیل می‌دهد. شناخت این مؤلفه‌ها برای محاسبه صحیح، صدور فیش حقوقی، ثبت حسابداری و تهیه لیست‌های بیمه و مالیات ضروری است.

• حقوق پایه

مقدار ثابتی است که طبق قانون کار یا توافق بین کارگر و کارفرما برای یک ماه کاری تعیین می‌شود. این حقوق بر اساس حداقل حقوق وزارت کار و یا توافق بالاتر از آن محاسبه می‌شود.هر چقدرمبلغ حقوق

پایه در قرارداد بیشتر باشد به نفع کارگر هست .

• حق مسکن

مزایایی است که برای تأمین هزینه‌های محل سکونت به کارکنان پرداخت می‌شود. این رقم طبق مصوبات شورای عالی کار هر ساله تعیین می‌شود.

• بن کارگری

 (کمک هزینه خواربار) مبلغی ثابت برای تأمین بخشی از هزینه‌های معیشتی کارگر است که به همه کارکنان مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد.

• حق اولاد

 پرداختی به کارکنانی است که دارای فرزند هستند. به ازای هر فرزند زیر ۱۸ سال یا در حال تحصیل، مبلغی معادل ۳ برابر حداقل دستمزد روزانه به‌عنوان حق اولاد پرداخت می‌شود.

برای فرزند دختر تا زمان ازدواج بایستی پرداخت گردد.

در صورت معلولیت جنسیت و سن سال مهم نیست تا زمانی که تحت تکلف هستند حق اولاد تعلق می گیرد

• پایه سنوات

 مبلغی است که به ازای هر سال سابقه کار به کارگر تعلق می‌گیرد. این مبلغ نیز هر سال توسط وزارت کار تعیین می‌شود.پایه سنوات خیلی برای کارگر اهمیت دارد

چرا که در زمان تسویه حساب با اخرین نرخ سال محاسبه می شود

به دو صورت پرداخت می شود در طی سال یا  در زمان تسویه حساب

در صورتی که طی سال توسط کارفرما پرداخت گردد علی الحساب بوده و بایستی در زمان تسویه حساب

تفات ان را پرداخت نماید

مثال

نحوه محاسبه حق سنوات

فرمول محاسبه سنوات:

 سنوات = (حقوق پایه + مزایای مستمر) × تعداد سال سابقه

 اگر فرد کمتر از یک سال کار کرده باشد:

 سنوات = (حقوق پایه + مزایا) × (تعداد روزهای کارکرد ÷ ۳۶۵)

• اضافه‌کاری

(ساعات کار بیش از ۴۴ ساعت در هفته) ساعات کاری بیشتر از حد مجاز قانونی (۴۴ ساعت در هفته) باید با ضریب ۱.۴ (۴۰٪ اضافه) محاسبه و پرداخت شود.

• نوبت‌کاری، شب‌کاری و تعطیل‌کاری

 شب‌کاری: برای ساعات کاری بین ۲۲ تا ۶ صبح، با ضریب ۳۵٪ اضافه

نوبت‌کاری: بسته به تعداد شیفت، ۱۰٪، ۱۵٪ یا ۲۲.۵٪ به حقوق اضافه می‌شود

 تعطیل‌کاری: کار در روزهای تعطیل رسمی یا جمعه با ضریب ۱.۴

• پاداش، کارانه و بهره‌ وری

بر اساس عملکرد فردی یا گروهی پرداخت می‌شود. ممکن است متغیر، اختیاری یا مشروط به

معیارهای خاص باشد.

پاداش و کارنه بهره‌وری دو مقوله جدا از هم است. کارانه بهره‎وری به جهت توسعه شرکت با هماهنگی وزارت کار و تعاون انجام پذیرد ؛ مشمول بیمه نخواهد شد

    کسورات قانونی

❌بیمه تأمین اجتماعی سهم کارگر: ۷٪  

حقوق مشمول بیمه سهم کارفرما: ۲۳٪

جمع کل: ۳۰٪ (برای کارفرما قابل ثبت در هزینه‌هاست)

❌مالیات بر درآمد حقوق

 براساس جدول پلکانی مالیات حقوق که هر سال توسط وزارت اقتصاد اعلام می‌شود. حقوق تا سقف معافیت سالانه، معاف از مالیات است.

کسورات توافقی

 اقساط وام

غیبت و کسری کار جرایم انضباطی (در صورت پیش‌بینی در آیین‌نامه)

حقوق ناخالص و خالص چیست؟

 حقوق ناخالص: مجموع تمام دریافتی‌های یک فرد قبل از کسر کسورات

 حقوق خالص: مبلغی که پس از کسر بیمه، مالیات و سایر کسورات به فرد پرداخت می‌شود

 فرمول نهایی:  

حقوق خالص = حقوق ناخالص – (بیمه + مالیات + وام + سایر کسورات)

*مثال عددی ساده (برای درک بهتر) *

فرض کنیم یک کارگر در سال ۱۴۰۳ شرایط زیر دارد:

حقوق پایه: ۷,۲۰۰,۰۰۰ تومان

حق مسکن: ۹۰۰,۰۰۰ تومان بن: ۱,۱۰۰,۰۰۰ تومان

اضافه‌کاری: ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان

بیمه سهم کارگر: ۷٪ از پایه = ۵۰۴,۰۰۰ تومان

 مالیات: ۴۰۰,۰۰۰ تومان

 محاسبات:

 حقوق ناخالص = ۷,۲۰۰,۰۰۰ + ۹۰۰,۰۰۰ + ۱,۱۰۰,۰۰۰ + ۱,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۰,۲۰۰,۰۰۰

حقوق خالص = ۱۰,۲۰۰,۰۰۰ – (۵۰۴,۰۰۰ + ۴۰۰,۰۰۰) = ۹,۲۹۶,۰۰۰ تومان

هزینه حقوق و مزایا                           ××

حق بیمه سهم کارفرما                         ××

                    حق بیمه های پرداختنی                           ××

                    مالیات حقوق پرداختنی                            ××

                    مساعده / وام دریافتنی از کارکنان               ××

                   اجراییات                                             ××

                   خالص حقوق پرداختنی                             ××

در این قسمت یک نمونه فیش حقوقی به نمایش گذاشتیم

فیش حقوقی ماهانه – نمونه کامل

اطلاعات پرسنلی

نام و نام خانوادگی	کد ملی	شماره پرسنلی	عنوان شغلی
محمد	1234567890	00125	تکنسین برق

جزئیات حقوق و مزایا:

مبلغ (تومان)	تعداد / ساعت / روز	شرح
25,000,000	30 روز	حقوق پایه
900,000	–	حق مسکن
1,100,000	–	بن کارگری
210,000	–	پایه سنوات
1,500,000	–	حق جذب
2,400,000	2 فرزند	حق اولاد
2,000,000	20 ساعت	اضافه کاری
1,200,000	60 ساعت	نوبت کاری
1,500,000	12 ساعت	جمعه کاری
800,000	15 ساعت	شب کاری
1,000,000	3 روز	حق مأموریت
1,800,000	–	سختی کار

کسورات:

2,300,000	بیمه تأمین اجتماعی
1,200,000	مالیات
1,000,000	وام
300,000	غیبت / تأخیر

خلاصه پرداخت:

38,610,000	جمع کل مزایا
4,800,000	جمع کل کسورات
33,810,000	خالص پرداختی

2.آیا فقط حقوق پایه شامل افزایش سالانه می‌شود یا سایر مزایا نیز مشمول افزایش هستند؟

معمولاً طبق بخشنامه شورای عالی کار، فقط حقوق پایه به‌صورت مستقیم افزایش می‌یابد. اما در سال‌های اخیر معمولاً حق مسکن و بن کارگری نیز با درصدی رشد همراه بوده‌اند.

 مزایای غیرثابت مانند پاداش‌ها، اضافه‌کار، و ماموریت‌ها به‌صورت موردی و توافقی محاسبه می‌شوند و الزامی به افزایش آن‌ها وجود ندارد.

3. افزایش حقوق پایه بهتر است یا افزایش مزایا؟ دید کارگر و کارفرما

 افزایش حقوق پایه منجر به افزایش پایه بیمه و سنوات می‌شود که در بلندمدت برای کارگر مفیدتر است. از سوی دیگر، افزایش مزایا باعث افزایش مبلغ دریافتی بدون افزایش تعهد بیمه‌ای برای کارفرماست. بنابراین، برای کارمند افزایش پایه بهتر است، و برای کارفرما افزایش مزایا کم‌هزینه‌تر است.

ازدیدگاه کارفرما :

افزایش مزایا (به‌جای پایه حقوق) مطلوب‌تر است. زیرا بسیاری از مزایا، مثل پاداش، حق جذب، اضافه‌کار، کمک‌هزینه‌ها و…: معاف از بیمه یا مالیات هستند (در صورت غیرمستمر بودن) قابل کنترل و تعدیل در شرایط بحرانی شرکت هستند بار مالی بلندمدت ایجاد نمی‌کنند (مثل بازنشستگی یا سنوات) به‌صورت توافقی و اختیاری قابل پرداخت هستند. بنابراین، برای کارفرما، افزایش مزایا ابزار انعطاف‌پذیرتری برای جبران خدمات کارکنان محسوب می‌شود.

از دیدگاه کارگر:

افزایش حقوق پایه بهتر است. چون حقوق پایه مستقیماً بر بسیاری از مزایای قانونی اثر دارد، از جمله: افزایش حق بیمه و در نتیجه میزان مستمری بازنشستگی افزایش سنوات پایان خدمت افزایش عیدی و پاداش تأثیر در دریافت وام، تسهیلات و امتیازات بانکی تضمین حقوق بلندمدت و پایدار بنابراین، برای کارگر، افزایش حقوق پایه، امنیت شغلی و درآمدی بیشتری ایجاد می‌کند.

ادامه دارد…

در این مطلب به بررسی بخشی از مهم‌ترین سؤالات مالیاتی پرداختیم. در قسمت‌های بعدی نیز به سایر پرسش‌ها و نکات مهم مالیاتی پاسخ خواهیم داد. اگر سؤالی در ذهن دارید یا به دنبال پاسخ دقیق‌تری هستید، منتظر ادامه‌ی این مبحث باشید.